Mørke makter

Mørkt og uforståeleg  

Måtte du leve i interessante tider! Den gamle kinesiske forbanninga har slått til for fullt. Det er mykje som skjer, mykje gale, men også mykje interessant, som i teknologi og vitskap. Det er ikkje berre forskinga som går framover, også i formidlinga av resultata er det nye vindar. Internasjonalt har vi stjerner som Stephen Hawking og Michio Kaku, høgt respekterte fysikarar som også, merkeleg nok, har emna til å kommunisere kva dei held på med til oss vanlege dødelege. Dei har vist populærvitskapleg korleis forskarar prøver å forstå det mest sentrale i fysikken: Kva er universet, kva består det av, kor kom det frå.

      Hawking og Kaku har ikkje noko endeleg svar, men forklarer på fascinerande vis kvifor dei ikkje har det. Det vi ser rundt oss, det Einstein forklarte, er berre toppen av isberget, eller fire prosent, for å vere meir nøyaktig. Tjueseks prosent er mørk materie, som forskarane forstår litt av. Eit slags edderkoppnett, nesten usynleg, som held galaksane på plass, ein plastisk, samanfugande bakgrunn. Resten, størsteparten, sytti prosen, er mørk energi. Dette har dei ikkje snøring på kva er for noko. Med gjennombrota i det forrige århundret, frå Einstein og oppover, der forskarane trengte inn i alle krinkar og krokar, frå DNA og heile det menneskelege genom, til atomets minste bestanddelar ( foreløpig kvarkar ), og bygginga av det mange frykta var dommedagsmaskina, partikkelakseleratoren i hjartet av Europa, LHC i CERN, er likevel stoda slik, at vi ikkje har peiling på kva sytti prosent av universet er. Ein kan bli defaitist av mindre; no er det likevel slik at gode forskarar blir oppmuntra og motivert av motgang, utan motbakke, ingen framgang.

      Også her heime har vi stjerner, Knut Jørgen Røed Ødegård har gjort mykje for å stimulere nyfikenheit og vitskapleg undring, ikkje berre i barn. I Aftenposten 22.09. kommenterte han ei nyfinning, publisert av astronomar frå Goddard, USA, Dark Flow, mørk straum. Galakse-hopar bevegar seg i eit rasande tempo. Så usannsynleg heftig er dette tempoet, å rekne det i kilometer blir meiningslaust, at ingen kjente faktorar, som gravitasjon, kan forklare det. ?Den skyldes noe ?usett? som kanskje ikke en gang befinner seg i vårt univers. Dette er i tilfelle et hint om at vårt univers er en del av noe enda større ? et multivers.? Han knyter seg her på Hawking sin teori om multiverset, som kort fortalt er mange univers som flyt rundt som såpebobler. Stundom kolliderer såpebobler med kvarandre, dei sprekk, dette er då Big Bang. Andre gonger heng dei saman ei periode, ei dobbelboble, så og seie, då kan ormehol oppstå, snarvegar frå eit univers til eit anna. I byrjinga høgst kontroversielt, det kan no virke som opinionen i forskingssamfunnet har snudd. Dei meiner altså å sjå at det er noko utanfor universet som trekker, og det med vanvittig kraft.

Mørkt og tiltrekkande

Verdens religionar har mange felles trekk, dei er jo instruksar om korleis ein skal te seg, med varierande grad av sanksjonar for å trø gale. Dei har ôg kampen mellom det gode og det vonde, der det gode vinn, dei som sto på rett side slepp inn i himmelen, nirvana, Valhall. Denne kampen finn vi også i Star Wars og Ringenes Herre. Utan det vonde, ingen gode, utan Satan, ingen Gud, og det gode blir vel større og betre til vondare og meir utspekulert motstanderen er? Satan er fleire gonger skildra interessant, i Bibelen som erkefreistaren på klippa, med verda under seg, som intellektuell gruvlar i Miltons Paradise Lost, også i Star Wars er Darth Vader freistande, the Dark Force er ekstremt tiltrekkande, han blir stor og mektig, han som følgjer keisaren, Saruman får ôg mangedobla styrka si i i alliansen med Saurons.   

      Kva om det er Satan sjølv som trekker oss til seg? Vi høyrer jo alltid at det og det er fristande, til dømes å jobbe svart, ikkje bra, men vanskeleg å motstå. Kva om Satan har fått større og større kraft som lokkemann, og at det no går så det susar, i framtida vil han sluke vår eigen Mjølkeveg? Noko er det Märtha Louise og Snåsamannen kjenner på, det kan naturlegvis vere innbilning. Viss ikkje, kan det vere denne mørke tiltrekninga, endå så langt vekke vi er, dei kjenner det slik gamle folk kjenner vêromslag på gikta, endå sola skin, og prøver å snakke om det dei føler, dei prøver, som andre sjåande menneske gjennom alle tider, å få det ned, og ut, i språket, eit fånyttes prosjekt, fordi språket vårt enno ikkje klarer å fange denne røynda? Denne tiltrekninga, denne mørke straumen, er valdsam, men er han nødvendigvis vond? Naturen er ikkje å spøke med, orkanar, tsunamier, jordskjelv, det i seg sjølv er neppe bevis for at det ligg ei vilje bak. Det vi, det eg kallar Satan her, er ikkje meint som ein vond storleik, men ei mørk kraft, mørk i tydinga av å ikkje vere forståeleg, og truleg i same kategori som svarte hol, så svarte at dei sluker sjølve lyset. Valdsamt, like valdsamt som livets krins, utan natt, ingen dag.