Ingen
likar eit smell, bortsett frå dei som fører til positiv vekst, som utdanningseksplosjonen.
Ifølgje BLI-departementet var det samanhengende vekst i utdanningssektoren frå
1950-tallet til byrjinga av 1990-tallet, og veksten var sterkare enn auken i
folketalet. Det var altså folket sjølve som sette seg på skulebenken, med alt
det orket det innebær, vi drog oss opp etter håret, løyste gruppebillett på
klassereisa. Men, som komikaren Harald Eia i vår sa i ei bisetning, kvifor er
ikkje dette fantastiske fenomenet meir merkbart? Kvifor toppar lydtapet som
Rihanna og Vamp VG-lista, lettgløymt tidtrøyte som Nesbø, Brown og Hosseini
boklista, og «Skal vi danse?», «Idol» og «Farmen» tv-lista? Kvifor ligg «Tones
puppeglipp» i fleire månader på Dagbladet? Jau, fordi det er dette folket
likar. Det er, svart på kvitt – pengar verken luktar eller lyg – folkets vilje.
Slik er det, og ein bryt normer med å seie noko stygt om det. Då framstår ein
blærete, eplekjekk. For ein skal respektere proletariatet, det er visst dei som
er grunnfjellet, nett i den forma det er. Nordmenn er jo, meir enn mange, eit
folkeleg folkeslag. Vi er ikkje så nøye på etiketten. Vi et ikkje Kvikk-lunsj
med gaffel på hytta, vi seier ikkje «De» til dei som deler pappvinen med oss i
påska. Vi er lause i snippen ( og overalt elles i Syden ). Millionærane våre fjelgar Grandiosa, dei ôg, sanneleg om dei gjer, og stemmer Frp. Vi
likar helst å gjere som dei andre, som folk flest, som vi kallar det, bortsett
frå raringane som av ein eller annan grunn ikkje likar det uttrykket.
Jens, Erna, du og eg
Statsministerens
taxistunt nådde til og med utanfor landets grenser, og er eit glimrande døme på
det alle meiner er noko av det beste med det norske samfunnet. Alle er så like.
Det er så kort avstand mellom sjef og kollegaer ( ofte et dei lunsj ved same
bord! ), mellom lærar og elev ( til tettare band, til betre! Helst bør læraren
vere med heim, så og seie bære sekken, og stå i kontinuerleg dialog bak pulten
på jente/ guterommet under lekse- , orsak, utviklings-arbeidet ), og, som ein
ser i taxistuntet, mellom «mannen i gata» og politikarane. Vi er blitt veldig
flinke til å sjå personen bak vervet, den stillinga finst ikkje som ein kan
gøyme seg bak. Det er ein kamp på gang, som vikingtidas holmgang, varer heilt
til september, det er Jens! Mot Erna! Dunk! Klang! Og det er fleire, det er Siv,
Audun, Liv-Signe, dei to siste noko klamme og raudsprengte, stakkars, men berre
kom, det er plass til alle, til og med ungdommane, enten dei er raude eller
grøne. Og ingen av dei snakkar til eit
folkehav, pøh! Dei snakkar til kvar enkelt av oss. Aviser og tv hjelper oss å finne
saker med enkeltmennesket i fokus, saker vi, folket, kan sette oss inn i, kan
føle på kroppen: Her! Kan du sjå, Jens, eller Jonas, kva fanteri du har gjort
mot Kåre ( 92 ) eller Camilla ( 5 ). Din skurk! I kunsten er det ôg det
personlege som tel. Ein må skrive om det personlege, om familien, skal ein ha
von om å selge bøker. Det er først når folket kjenner seg att i enkeltlagnadar
det blir sving på sakene. Til meir detaljert oppvekst, barndom,
foreldreopprøyr, frigjering, eigne forhold, eigne barn, eiga skilsmisse er
skildra: Til betre. Det er berre det personlege folk kan forstå, leve seg inn
i, utan forstyrrande fakter og ironi. Men det er rart det er slik, viss så
mange av oss er så utdanna som statistikken påstår. Er vi ikkje då i stand til
sjølve å sjå politiske saker frå andre vinklar enn det reint personlege, viss
vi får fakta, tendensar og liknande situasjonar frå land med fellestrekk? Vil
vi ikkje då ha fleire kollektivromanar- og kunstverk, der vi ikkje følgjer den
enkelte, men store grupper over lengre tid, i historisk vidvinkel, så og seie,
og er det ikkje då unødvendig at vi straks kan sette oss sjølve inn i situasjonen?
Nei, særleg ikkje i denne stridstida, når
saker trass alt må settast på spissen, så det blir enklast for flest mogleg å
bestemme seg. Å ville noko anna er i seg sjølv gale nok, om ikkje subversivt
for demokratiet. Men det er lov å la tankane flyte, det er lov å drøyme. Eg
drøymer om eit comeback for etternamnet, særleg i roller med ansvar for
fellesskapets beste, særleg der det er vervet som er viktig, eit verv som er
sterkare enn personen som fyller det. Eg drøymer om at fantasien invaderer kunsten,
og ikkje berre den glatte underhaldnings-industrien, så ein kan sjå korleis
ting kunne vore, i staden for å få den såkalla norske kvardagen trykt i trynet
på kvar side eller biletramme. Eg drøymer om å sjå Thure Erik Lund velte eit
Narvesen-stativ med ein framtidsvisjon langt bortanfor partias skiljeliner. Eg
drøymer om ein fest der eg kan bruke framandord utan å bli sett rart på, utan
at eg straks blir raud og skjemmest fordi eg har sagt noko folk flest kanskje
ikkje forstår. Eg drøymer om ei tid eg kan rope ut til kven som helst: Eg heve
ikkje sjølv tufterne gravet – og sett sjølv mine hus
oppaa deim! Eg betalte andre for å gjere det, for eg har verken vit på eller
lyst til å gjere anna enn det eg er universitetsutdanna til.
