Kva kviskrar blodet?

I Morgenbladet nr 33s melding av Jan Kjærstads nye bok kjem ein overraskande påstand: "Årets Kjærstad-roman kan ikke vende den norske litteraturen bort fra blodets hvisken og benpipenes bønn –". Det var svært gledeleg å lese at norsk samtidslitteratur altså fortsett i sporet til kanskje verdens fremste forfattar. Kjærstad skulle skamme seg, prøve å snu dette, nei? Men påstanden fortsett med eksempel på samtidig "blodkviskring": "til det skriver Ørstavik, Espedal, Gulliksen og Knausgård for godt." Godt skriv dei kanskje, men kor er linken til Hamsun? Programerklæringa til den ( relativt ) unge Hamsun skulle sette han i opposisjon til det han meinte var den regjerande, gamaldagse, stivna litteraturen, ho skulle forklare at han skreiv det han høyrte når han lytta til sitt indre liv. Dette skreiv han på ein måte som har lite til felles med sobre, nøye gjennomtenkte og knallhardt bearbeidde skildringar av oppvekst og familiekonflikter, nærmast kammerdrama. I byrjinga, og i "Redakør Lynge", tenkte nok òg Hamsun at dette var "hans kamp" mot røkla. Men så er det at blodet hans ikkje ville følgje logikken, det pumpar liksom i rykk og napp. Og av og til går kviskringa over til roping. Slikt blir ikkje dekt av introspeksjon, reflekterande undring og sandpussa setningar, det blir forsøkt framstilt i noko nytt, dels spontant, kokt i hop av ein uskolert raring som frivilleg slipa ned nervane. Ein kan seie mykje om Knausgård, Ørstavik & co, men dei skriv ikkje nytt, uskolert og rart, dei representerer tvert imot den regjerande litteraturen, slett ikkje fokusert på blodkviskring og beinmumling slik som opphavsmannen meinte det.

Nei til bok i butikk, nei til Nesbø

Neste måndag er det val. Høgre, avdeling Bergen, ønsker å: "utrede muligheten for å etablere et forsøksprosjekt med bok-i-butikk, med utlån av et knippe av de mest populære titlene." Dei er ikkje åleine, "Bok i butikk" er eit av dei nye honnørorda, del av det politisk korrekte "new speak" som trenger seg fram/ inn. Samtidig les vi på Forfatterforeningens hjemmeside at talet på bokhandlar i Europa, England nemnt spesielt, går ned, dels på grunn av dette fenomenet. Og: ifølgje bokmeldarsjefen i Bergens Tidende kjem det ut så mange bøker i Noreg at berre halvparten blir nemnt/ meldt. Som ho meiner kan betrast med betre redaktørarbeid. Det er vel så, problemet er først og fremst den allestadsnærværande og på grensa til heslege overeksponeringa av 3-4 forfattarar, som verkeleg skuggar for alle andre. Aviser og andre media tenker: Desse er så populære, dei lyt vi melde så snart bøkene er trykte, helst før, og så lage mange oppfølgjing på. Blir dei mindre populære av dette, skal tru? Bok i butikk betyr: ENDÅ meir Nesbø, ENDÅ meir Ragde. Ein skulle kanskje ikkje tru det var mogleg, men jo, visst er det slik. Vent og sjå. Sei NEI til Bok i butikk, sei nei til endå meir überkommersialisering av litteraturen, sei nei til det "alle" og "folket" likar.